Het begint stilaan mode te worden. Elk jaar verschijnen rampberichten over de droogte. Weinigen doet er iets fundamenteels aan, het probleem wordt telkens erger en het jaar daarop verschijnen dezelfde berichten.

Dat de gazons van privétuinen door de droogte stilaan in woestijnen transformeren lijkt het ergste probleem te zijn voor de doorsnee burger. Toch zal dit ons worst wezen als we op een dag voedselschaarste zullen hebben door massale oogstmislukkingen.

De boer, die ploegde voort, letterlijk dan. En dat is net hetgeen waarmee absoluut gestopt moet worden. De ploeg is een van grootste wapens waarmee we de mensheid stilaan aan het uitroeien zijn, hoe contradictorisch dit ook mag lijken. Het ploegen van land in combinatie met te veel mest, pesticiden, het bloot laten liggen van aarde en compactatie door zware tractoren zijn de ingrediënten van een falende landbouw, zie het werk van David R. Montgomery. David, die geoloog is en enkele boeken heeft geschreven hierover, zegt dat er in een ideale wereld best nergens geploegd wordt omdat er altijd wel iets van erosie is. Ook komt dit het bodemleven niet ten goede, net nu we ons moeten focussen op het terug tot leven wekken van de bodem.

Hoe hard we het ook willen ontkennen, om voedsel te kweken moet je beroep doen op natuurlijke processen. Wij hebben simpelweg alle natuurlijke processen vernietigd waardoor wij nu al het werk moeten doen.

In iedere bodem zijn er genoeg nutriënten aanwezig om minstens 2000 jaar aan landbouw te doen, zonder enige input. Zie de studies van microbiologe dr. Elaine Ingham. Zij toont samen met landbouwers op demo-farms en studenten aan dat mits het boosten van bodemleven vernielde bodems terug vruchtbaar gemaakt kunnen worden en dat de voedselproductie enorm kan opgedreven worden.

Het enige probleem: doordat we de aarde hebben vergiftigd met meststoffen en pesticiden én kapot hebben geploegd, is het bodemleven verdwenen. Bodemleven betekent: beestjes die de ‘onopneembare’ nutriënten voorkauwen en geven aan de plant en ook versterkende connecties vormen. Zij ploegen als het ware de aarde en maken oneindig veel kleine gangetjes zodat de bodem weer in een spons kan veranderen om miljarden liters water vast te houden.

De huidige intensieve landbouw is gebaseerd op massale externe input van diesel, maar ook van meststoffen -waaronder fosfor die bijna op is- en pesticiden waar fossiele brandstoffen voor nodig zijn om ze te produceren.

In tijden van klimaatcrisis willen we zoveel mogelijk CO2 terug de bodem in. De huidige landbouw stoot massa’s CO2 uit en door telkens te ploegen verdwijnt er CO2 uit de bodem en komt die in de atmosfeer terecht. We willen net het omgekeerde: meer CO2 in de bodem is beter voor het klimaat maar helpt ook tegen de droogtecrisis. Koolstof in de bodem houdt water vast.

Monoculturen zorgen voor veel minder CO2 opbouw terwijl landbouwsystemen in meerdere niveau’s, in polyculturen, tot meer dan 15 ton CO2 per jaar kunnen opslaan. Zie Eric Toensmeier’s sequestration rates. Hiernaast zorgen hectares van één enkel gewas voor de teloorgang van biodiversiteit: byebye bijtjes, vogels en nuttige insecten.

We hebben momenteel een landbouwsysteem dat de bodem heeft gedegradeerd tot een ploegzool -een quasi water-ondoorlaatbare bodemlaag gecreëerd door te veel ploegen- met daarboven een laag dode stof. Geen wonder dat dit overstroomt in de winter en uitdroogt in de zomer.

De industrie wil het liefst van al miljarden verdienen met het installeren van drainagebuizen om in de winter het teveel aan water af te voeren en waterpompen om het te weinig aan water op te pompen in de zomer.

Het ontwikkelen van GGO’s die aangepast zijn aan deze zieke bodems kan je vergelijken met iemand die om de zoveel jaar een levertransplantatie doet maar blijft elke dag een fles jenever drinken.

Door het fundament van het probleem niet aan te pakken blijven de agrochemie-reuzen, de GGO verkopers, de ploeg-verkopers,… miljarden verdienen, maar verandert België, Europa in een woestijn. Symptomen worden bestreden maar het echte probleem wordt niet aangepakt.

We moeten zo snel mogelijk omschakelen naar landbouwsystemen die samenwerken met de natuur, en er niet los van staan, dit is de definitie van agro-ecologie. We willen naar een circulair landbouwmodel met een gesloten kringloop. Een landbouwmodel dat droogteresistent is en kwaliteitsvoedsel produceert. Voedselproductie die gefocust is op lokaal en gezond voedsel, met een lage ecologische voetafdruk. Dit is iets waar nog veel meer onderzoek naar moet gebeuren, ook is dit moeilijk te realiseren door boeren alleen, zeker niet als de maatschappij, of beter gezegd de door lobby verziekte regeringen, hier niet achter staan.

Er zijn projecten in België waar 70 hectare landbouwgrond zodanig slim beheerd worden dat er slechts éénmaal gezaaid en geoogst moet worden, met dezelfde opbrengsten als chemische landbouw, zonder dezelfde kosten.

Wanneer worden we wakker en kiezen we voor landbouw die helpt de droogtecrisis oplossen in plaats van ze te veroorzaken? Wanneer schakelen we over naar landbouw die niet bijdraagt aan klimaatproblemen maar ze helpt op te lossen?

Als chemische landbouw 1 op 10 krijgt en biologische landbouw 5 op 10, dan is agro-ecologie 9 op 10. Er is werk aan de winkel.

Er zijn talloze boeren die goed hun best doen en nog steeds beroep doen op pesticiden, herbiciden, de ploeg,… en zij zijn daarvoor geen ‘slechte’ boeren. We leven in een maatschappij die de kleine boer in een hoekje heeft gedreven waar ze soms moeilijk uit kan ontsnappen. In het plannen van de toekomst van veerkrachtige en lokale voedselproductie is het aangewezen om zo ambitieus mogelijk te zijn en ons hier met de hele maatschappij achter te scharen. Dit artikel kan bij sommigen overkomen als kort door de bocht en ongenuanceerd, toch is het is beter om naar de maan te richten en op een ster te landen, zoals Oscar Wilde zegt, dan op een ster te mikken en in een zwart gat terecht te komen.

We kunnen zelf bijdragen aan de oplossing door lokaal natuurlijk voedsel te kopen, contact te hebben met de boer of met een betrouwbaar tussenpersoon. De voedselproductie is een democratie, iedere aankoop is een stem. Zelfs al begin je met 10% van je eten duurzaam aan te kopen maak je reeds een verschil en kan je geleidelijk je stem opdrijven. Actievoeren en beleidsmakers positief beïnvloeden maakt uiteraard ook een enorme impact, we moeten een tegengewicht vormen voor de dik-betaalde vernietigende megalobbies.

Verschenen in Oikos op 21 mei 2019